رهنمون سلامت
مشاوره و راهنمایی در خصوص اختلالات افسردگی، اضطراب و وسواس، مشکلات تربیتی، روانی و رفتاری کودکان و نوجوان، مشاوره پیش از ازدواج، روابط زوجین، روابط درون خانواده ، و مسائل جنسیرهنمون سلامت
مشاوره و راهنمایی در خصوص اختلالات افسردگی، اضطراب و وسواس، مشکلات تربیتی، روانی و رفتاری کودکان و نوجوان، مشاوره پیش از ازدواج، روابط زوجین، روابط درون خانواده ، و مسائل جنسیمقدمهای بر ارزیابی و تشخیص اختلالات روانی - قسمت اول
قسمت اول: ارزیابی
اولین قدم در مبحث اختلالات روانی، آشنایی با نحوه ارزیابی است. در بحث آسیب شناسی روانی برای ارزیابی علایم و نشانه های موجود در مراجع، از ابزارالات خاصی استفاده می‌شود که از آن جمله می‌توان به مصاحبه یا صحبت با مراجع و گرفتن شرح حال، استفاده از آزمونهای روانی و نهایتاً مشاهده و ارزیابی رفتار اشاره نمود.
الف: مصاحبه
شاید ساده‌ترین راه برای شناخت یک فرد صحبت مستقیم با او باشد. وقتی با فردی رو در رو صحبت می‌کنیم علاوه بر توجه به گفته‌های او می‌توانیم رفتار، تن صدا، ژست‌های بدنی، میزان تماس چشمی و حتی هیجانات او را مورد مداقه قرار بدهیم. البته شرط اجرای یک مصاحبه رضایت‌بخش برقراری ارتباط خوب، صمیمی و اطمینان بخش بین مراجع و مصاحبه‌گر است. تا زمانی‌که مراجع احساس امنیت نکند قادر به به افشاگری خود در مقابل مصاحبه‌گر نیست.
مصاحبه بر دوگونه است:
1) مصاحبه بدون ساخت: در مصاحبه بدون ساخت که بسیار انعطاف‌پذیر است، هم مصاحبه گر در نحوه پرسش از مراجع و هم مراجع در ارائه پاسخ و مطرح نمودن مشکل، از آزادی کامل برخوردارند. این مصاحبه با شکایت مراجع یا پرسش مصاحبه‌گر آغاز و بر اساس پاسخ مراجع و ذکر پرسش‌های بعدی از سوی مصاحبه‌گر، ادامه می‌یابد. از آنجا که نوع اطلاعاتی که توسط مصاحبه‌گر درخواست می‌شود، به شدت تحت تأثیر گرایشات شخصی او و نظریه زیربنایی این گرایشات قرار دارد، لذا نه تنها اطلاعات حاصل از انجام آن توسط افراد مختلف، متفاوت بوده بلکه نتیجه‌گیری‌های حاصل نیز یکسان نخواهد بود. بنابراین اطلاعات بدست آمده از مصاحبه بدون ساخت از اعتبار و پایایی لازم برخوردار نیست.
2) مصاحبه ساخت‌دار: که طبق برنامه‌ای خاص با سؤالات مشخص و در مسیری معین انجام می‌پذیرد. در این مصاحبه سؤالات و نیز نحوه پاسخ گویی، ارزیابی و نمره گذاری آنها از قبل پیش‌بینی شده و لذا اجرا و نمره گذاری آن نسبت به مصاحبه بدون ساخت از اعتبار و پایایی بیشتری برخوردار است.
ب: آزمونهای روانی
آزمونهای روانی که بیشتر به عنوان ابزاری تکمیلی در ارزیابی و تشخیص مورد استفاده قرار می‌گیرند، شامل پرسشنامه‌های روانی، آزمون های فرافکن و آزمونهای هوش می‌شود.
1) پرسشنامه‌های روانی: در حالی که برخی از پرسشنامه های روانی تنها یک خصیصه را مورد سنجش و ارزیابی قرار می دهند (آزمون افسردگی بک)، اما پرسشنامه های دیگری هم مانند MMPI2 جنبه‌های بیشتری از خصیصه‌های روانی فرد را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. از آن جا که آزمودنی (مراجع) از بین گزینه‌های پیشنهادی فقط یک مورد را که بیشتر با عقاید او سازگار است انتخاب می‌نماید یا به بیان دقیق‌تر چون این‌گونه آزمون‌ها بسته پاسخ هستند، لذا نمره‌گذاری آنها راحت‌تر و دقیق تر بوده و معمولاً از اعتبار و پایایی لازم برخوردارند.
2) آزمونهای فرافکن: منظور از آزمونهای فرافکن آزمون‌هایی است که در آن آزمودنی در معرض محرکی مبهم (لکه‌های جوهر یا تصاویر) قرار داده شده و از طریق دریافت نظرگاه او نسبت به این محرکات مبهم، به لایه‌های درونی شخصیت و ضمیر ناهشیار او (تمایلات، انگیزه‌ها، اعتقادات و ...) پی می‌برند.
هر چند این نوع از آزمون‌ها زیاد مورد استفاده قرار گرفته و آموزش‌های آکادمیک خاصی نیز برای اجرا، نمره گذاری و نیز تفسیر داده‌های حاصل از آنها تدارک دیده شده، لیکن در ارزیابی و تشخیص بایستی جانب احتیاط را رعایت نمود.
از جمله معروفترین آزمونهای فرافکن می توان به آزمون لکه‌های جوهر رورشاخ و آزمون اندریافت موضوع TAT اشاره نمود.
3)آزمون های هوش: معتبرترین و با ثبات‌ترین ابزار سنجش و ارزیابی، آزمون های هوشی هستند. البته آزمونهای هوشی دقیقاً هوش را نمی‌سنجند بلکه هر کدام از آنها نوع خاصی از رفتار را که نشانه برخورداری از قابلیت بهتر در آن رفتار است مورد ارزیابی قرار می دهند. نخستین آزمون هوشی آزمون هوشی بینه است که برای مجزا کردن کودکان کند آموز از کودکان عقب مانده ذهنی ساخته شد. از دیگر آزمونهای مورد استفاده می‌توان به آزمون هوشی وکسلر برای بزرگسالان، کودکان و نیز کودکان پیش دبستانی اشاره نمود.
ج: مشاهده و ارزیابی رفتار
معمولاْ مشاهده و ارزیابی رفتاری همزمان با درمان صورت می‌گیرد. تعریف مشکل، محدود کردن مشکل و تهیه یادداشتی از آنچه که باید تغییر کند و به دنبال آن پیشرفت و درمانی که اتفاق افتاده، جملگی در زمره مشاهد و ارزیابی رفتار قرار می‌گیرند.
بطور کلی ارزیابی رفتار عبارت است از ثبت دقیق رفتارها و افکاری که شخص تمایل به تغییر یا حذف آنها دارد: این که چه زمان اتفاق می‌افتند، چه مدت دوام دارند و شدت آنها چقدر است.
برای ثبت و ارزیابی رفتار از نظر زمان وقوع، میزان دوام و شدت از طریق یادداشت آنها در دوره‌های زمانی مختلف، توسط خود فرد و یا اشخاص دیگر استفاده می‌شود. زمانی که خود فرد اقدام به یادداشت می‌کند این حسن را دارد که می‌تواند علاوه بر رفتار، افکار و احساسات همراه آن رفتار را نیز ثبت نماید. البته باید خاطرنشان نمود که همیشه در مورد همه رفتارها و همه اشخاص نمی‌توان از شیوه ثبت و یادداشت رفتاری استفاده نمود. چرا که گاهی این کار زمان بر و پر هزینه بوده و گاهی هم فرد از انگیزش لازم برای یادداشت رفتار برخوردار نیست. از سوی دیگر برخی از رفتارهای نهفته همچون افکار و احساسات به اندازه رفتارهای آشکار قابل ارزیابی بصورت پایا نبوده و برخی از حالات روانی نابهنجار هم خودشان را از طریق تغییرات فیزیولوژیکی نشان می‌دهند که بالتبع بصورت رفتار آشکار قابل ثبت نیستند.
لذا به غیر از مشاهده و ثبت رفتار آشکار، از ارزیابی فیزیولوژیکی (تغییرات در عضلات، تنفس، تعریق و رسانش پوستی، ضربان قلب و...)، آزمونهای تشخیصی نوروپسیکولوژی در خصوص وجود آسیب‌های مغزی (آزمون دیداری - حرکتی بندر گشتالت، آزمونهای نوروپسیکولوژیکی هالستید - ریتان و آزمونهای لوریا - نبراسکا) همچنین شیوه‌هایی برای وارسی مستقیم مغز همچون اسکن توموگرافی کامپیوتری CAT، اسکن نشر پوزیترون PET و رزونانس مغناطیسی هسته‌ای MRI و ... استفاده می‌شود.
